tuổi nào có thể làm giàu

Là người tham gia giảng nhiều chương trình khởi sự doanh nghiệp cũng như làm giám khảo nhiều cuộc thi khởi nghiệp, hơn nữa vì luôn trăn trở về vấn đề làm giàu của người Việt Nam nên tôi không thể không viết về chủ đề này.

Ở nước ngoài các bạn trẻ khởi nghiệp từ rất sớm. Cuốn sách “Trở thành triệu phú tuổi teen” nêu ra ít nhất 5 tấm gương mà người sở hữu triệu đô đang là tuổi mới lớn. Ryan Allis đặt bước chân đầu tiên trên con đường tiến đến con số 1 triệu đôla ở tuổi 11, khi cậu được chú mình cho một chiếc máy vi tính. Hai bạn Michael Simmons và Sheena Lindahl đã liên tục tạo ra cho mình những cơ hội thành công kể từ khi mới 16 tuổi.

Còn khi mới 12 tuổi, Ben Cathers đã biết mình muốn trở thành thương gia. Cậu nhận ra rằng sẽ chẳng ai nhận thuê cậu làm công việc văn phòng mà cậu mong đợi và cậu tự tạo ra cơ hội cho chính mình. Còn cô bé Jasmine Lawrence có được tài sản lớn ngay sau một ngày kinh khủng ở thẩm mỹ viện và để rồi mới đây cô bé kiếm được 50.000 đôla chỉ trong một ngày. Đặc biệt hơn khi Chris Faulkner đã tự học cách sửa chữa và tái tạo máy tính và phần mềm thiết kế. Cậu bé đã là một nhà tư vấn về máy tính khi mới 14 tuổi và là ông chủ khi 15 tuổi. Cậu học sinh cấp 3 cần cù này đã thuê chính ông bà mình quản lý 2 hãng kinh doanh mà cậu thành lập trước đó.

Các tấm gương sáng của các bạn nước ngoài tuổi đời còn rất trẻ, tuổi teen đúng nghĩa làm tôi rất suy nghĩ. Các bạn nhỏ này đã làm được một việc mà bao chúng ta đều mong muốn - gửi thông điệp đến người lớn "Con sẽ giàu hơn cha". Các em tuổi teen này đã trở thành người sở hữu triệu đô khi mới mười mấy tuổi đầu.

Rất nhiều bạn trẻ Việt Nam khó tin khi có những người bạn phương tây đã sở hữu một triệu đôla khi mới 14 tuổi. Trong khi đó ở Việt Nam chúng ta phần lớn các bạn trẻ vẫn sống phụ thuộc vào cha mẹ ở tuổi 20. Cá biệt có em tốt nghiệp, ra trường vẫn xin tiền bố mẹ. Cha mẹ vẫn chu cấp tiền đều đặn, khiến các em có lối sống thụ động. Các em chưa biết khẳng định mình, chưa có suy nghĩ độc lập trong cuộc sống và trong tài chính.

Bản thân tôi cũng khởi nghiệp rất sớm và đã hiểu rằng nếu bạn thật sự muốn làm giàu nên có sự chuẩn bị thật tốt cho sự bắt đầu: Cả về tư duy lẫn kiến thức, kinh nghiệm của chính mình lẫn học hỏi từ những người đi trước. Hãy tự hỏi mình xem mình có thực sự muốn khởi nghiệp hay không, có muốn dấn thân vào con đường kiếm tiền hay không? Có chấp nhận các rủi ro hay không? Có sẵn sàng và có bản lĩnh đối mặt với các thất bại hay không? Và điều cũng rất quan trọng là phải hiểu rằng người làm chủ doanh nghiệp phải luôn là tấm gương sáng, luôn là người vất vả nhất, cực khổ nhất, ít hưởng thụ nhất. Muốn khởi nghiệp cũng như muốn làm giàu, bạn phải thay đổi tâm thức trước khi trở thành doanh nhân. Bạn phải có tâm thức của một người khởi nghiệp, của một người muốn làm giàu và sẵn sàng giàu có.

Tôi khuyên bất cứ ai có dự định khởi nghiệp hãy dành một thời gian ít nhất là một tuần để tự trả lời 3 câu hỏi: Tại sao ta quyết định khởi nghiệp? Khi giàu có ta sẽ làm gì? Và ta có thật sự muốn khởi nghiệp? Chỉ sau khi trả lời rõ ràng và dứt khoát 3 câu hỏi này mới nên bắt đầu lập nghiệp.

Một việc rất quan trọng trong khởi nghiệp là lập kế hoạch kinh doanh (business plan). Kế hoạch kinh doanh là bước thứ 2 rất quan trọng dành cho bất cứ ai muốn khởi nghiệp. Hiện nay có rất nhiều cách viết kế hoạch kinh doanh và có nhiều sách về vấn đề này. Tuy nhiên phần lớn các kế hoạch kinh doanh khá rườm rà, không có trọng tâm, không đủ ý, không mang tính thuyết phục cao. Do dài dòng, không thoát ý nên các nhà phản biện, các cố vấn nhiều khi không đủ thời gian để đọc hết. Tôi thì chỉ thích những cách viết ngắn gọn kiểu như “Kế hoạch kinh doanh trên một trang giấy” (The one page business plan).

Viết kế hoạch kinh doanh là một việc làm rất cần thiết. Nó giúp bạn tránh được việc lãng phí thời gian và tiền bạc, rút ngắn thời gian, tránh tối đa các rủi ro cũng như đưa ra lịch trình các hành động trong công việc thường nhật sau khởi nghiệp. Tôi luôn tin rằng nếu bạn không lập kế hoạch kinh doanh tức có bạn đã có kế hoạch cho việc thất bại.

Về kế hoạch kinh doanh tôi sẽ viết trong một bài khác chuyên biệt. Trong khuôn khổ bài viết này tôi chỉ muốn nhấn mạnh đến việc người khởi nghiệp phải làm rõ quy trình từ ý tưởng đến dự án và thành doanh nghiệp. Ngay việc để có ý tưởng kinh doanh cũng cần phải biết cách và có phương pháp tạo lập ý tưởng. Khâu chuẩn bị kiến thức và hiểu biết về kinh doanh cũng rất quan trọng. Mỗi bạn khởi nghiệp cần trang bị cho mình hành trang đầy đủ từ sách, báo, từ kinh nghiệm của những người đi trước. Đặc biệt tôi muốn nhấn mạnh rằng các bạn nên nghiên cứu kỹ các trường hợp thất bại. Có đến 80% doanh nghiệp phải đóng cửa trước khi đón nhận sinh nhật lần thứ 3.

Nhiều bạn trẻ muốn và lập doanh nghiệp ngay. Cái đó cũng rất tốt vì đã thể hiện sự đam mê, quyết tâm. Có một số bạn thành công vang dội nhưng cũng có rất nhiều bạn thất bại thảm hại. Tôi luôn khuyên những ai khởi nghiệp chuẩn bị kỹ trước khi bắt đầu. Thậm chí, nếu có thể hãy có giai đoạn tập sự kinh doanh. Có thể chọn cách đi làm thuê để tích lũy tài chính, kiến thức, quan hệ, kinh nghiệm trước khi bắt đầu nghiệp riêng của mình. Sau khi tập làm, sau khi “học việc”, sau khi thu lượm được một số kinh nghiệm nhất định, thậm chí trở thành chuyên gia thì cơ hội thành công và bền vững của sự nghiệp của bạn tăng lên rất nhiều.

Trong khuôn khổ bài viết này tôi không có ý định bàn và khuyên về việc lựa chọn hình thức pháp lý, về trách nhiệm của người đứng đầu doanh nghiệp, về ước tính vốn khởi sự… Tôi chỉ muốn đưa ra một vài lời khuyên từ chính kinh nghiệm và trải nghiệm của mình.

Tôi khuyên những ai khởi nghiệp hãy làm những gì mình thích, hãy khởi nghiệp với sản phẩm và dịch vụ mà mình thật sự say mê. Nếu sự nghiệp mình xây dựng mà đúng đam mê thì cơ hội thành công của bạn sẽ rất cao và việc phát triển doanh nghiệp sẽ rất nhanh, rất bền vững. Khi khởi nghiệp bạn và các đồng nghiệp sẽ rất vất vả và có thể phải làm việc ngày đêm. Nếu không yêu công việc, sẽ trở thành thảm họa. Bạn phải thực sự yêu thích công việc và doanh nghiệp của mình. Hãy hiểu và thấm nhuần sâu sắc điều này. Nhiều doanh nghiệp đã “chết” vì người chủ chỉ thích tiền, thích giàu nhưng không yêu sản phẩm và dịch vụ của mình, không yêu thích công việc đang làm, không yêu nghề.

Tôi không khuyên các bạn khởi nghiệp một mình. Nên tìm người cùng lập nghiệp. Cần có người hiểu bạn, chia sẻ với bạn, đồng cam cộng khổ với bạn, biết hy sinh trong lúc khó khăn. Người cùng khởi nghiệp rất quan trọng. Nếu làm một mình sẽ rất vất vả, hơn nữa nguy cơ thất bại cao hơn. Ít nhất, có thêm người sẽ thêm trí tuệ, thêm sức, thêm lực và thêm thành tựu.

Khi chuẩn bị lập nghiệp nên tìm “thầy” cho mình. Các vị cố vấn này rất qua trọng. Ít nhất lúc khó khăn cũng có người để hỏi, lúc bí cũng có người mách nước. Người “thầy” có kinh nghiệm, những chuyên gia nhiệt tình và biết cách sẽ giúp bạn rất nhiều, nhất là những lúc gặp khó khăn, sự hỗ trợ của họ là vô giá. Bạn sẽ cảm nhận được ý nghĩa này ngay trong năm đầu tiên của khởi nghiệp. Không phải ngẫu nhiên mà rất nhiều doanh nghiệp luôn có quân sư, cố vấn, thậm chí phải trả chi phí khá cao.

Xây dựng các mối quan hệ là rất quan trọng. Các mối quan hệ này sẽ giúp bạn có tự tin, có chỗ dựa và nhất là khách hàng. Muốn kinh doanh tốt phải có nhiều khách hàng và khách hàng “ruột”. Hiện nay rất nhiều các doanh nhân tham gia các hội thảo, diễn đàn, các chương trinh giao lưu, gặp gỡ... Tại các buổi này họ không chỉ nhận được kiến thức và kinh nghiệm quý báu mà còn tranh thủ cơ hội xây dựng mạng lưới quan hệ. Nhiều người đặt mục tiêu thứ 2 - networking lên trên khi tham gia hội thảo. Có cả những bạn sinh viên nhận thấy điều này và đã biết xây dựng “kho dữ liệu” các mối quan hệ ngay từ những năm đầu giảng đường đại học.

Dòng tiền rất đáng được quan tâm. Người khởi nghiệp không chỉ chuẩn bị đủ vốn cho lập nghiệp mà cần xây dựng kế hoạch dòng tiền. Cần bao nhiêu tiền? Huy động ở đâu? Khi nào? Làm sao sử dụng nguồn vốn hiệu quả nhất? Cũng nên nói thêm rằng cần hết sức tiết kiệm khi khởi nghiệp. Có thể mua thiết bị văn phòng, đồ dùng là hàng cũ. Bạn sẽ tiết kiệm được khá nhiều chi phí. Cá nhân người viết bài này nhiều lần tìm mua các vật dụng cho văn phòng từ những nơi chuyên kinh doanh đồ cũ. Nhiều bàn ghế, tủ, bảng gần như còn mới nguyên nhưng giá chỉ phân nửa: Một số doanh nghiệp đóng cửa bán thống bán tháo để giải thể. Cũng không nên quên việc tính đến các nhà đầu tư tiềm năng và những nguồn có thể vay được. Ở Việt Nam ta, khi bắt đầu khởi nghiệp, vay ngân hàng rất khó nên bạn đừng nghĩ đến chuyện vay ngân hàng. Không tính kỹ dòng tiền và các nguồn tài chính sẽ rất nguy hiểm - Nhiều doanh nghiệp chết chỉ vì dòng tiền.

Làm việc chuyên nghiệp là rất quan trọng. Nhiều bạn khi khởi nghiệp theo kiểu gia đình. Điều này rất ảnh hướng đến cách điều hành, phân công công việc, kiểm soát và tổng kết. Công việc, vị trí của từng cá nhân phải rõ ràng. Nhiều bạn khởi nghiệp bằng cách xây dựng bộ máy khung, tuyển nhân sự cho bộ khung đó và phát triển nhân sự cho phù hợp với khung. Có những bạn khác lại chọn người năng lực trước và bố trí vào đâu tính sau. Họ không quan tâm đến bộ máy khung của doanh nghiệp. Mỗi người có cách đi riêng. Cá nhân tôi thích cách thứ nhất. Phải chuyên nghiệp ngay từ đầu. Tính chuyên nghiệp là rất quan trọng. Những việc tưởng chừng nhỏ như chọn số điện thoại, phương án tạo hòm thư email, cách bày trí văn phòng, in danh thiếp như thế nào, sắp xếp chỗ ngồi ra sao, các quy định trong công ty từ ban đầu… rất quan trọng.

Cuối cùng, các doanh nhân tương lai cần suy nghĩ nghiêm túc và tạo ra tầm nhìn, sứ mệnh, slogan cho doanh nghiệp. Nếu những điều này làm tốt ngay từ đầu sẽ giúp doanh nghiệp lớn nhanh, đi xa. Muốn phát triển bền vững không thể không lưu ý đến văn hóa doanh nghiệp. Chính vì vậy logo, cờ công ty, đồng phục... phải được nghĩ đến càng sớm càng tốt.

Nhiều bạn khởi nghiệp đã tìm đọc những cuốn sách của các tác giả là lãnh đạo các tập đoàn hàng đầu thế giới. Họ không sai. Tuy nhiên tôi khuyên bạn cũng nên tìm hiểu và học từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, từ những doanh nhân mới nổi, từ những người gần gũi với bạn. Do khoảng cách giữa họ và bạn không quá xa nên bạn học được nhiều điều bổ ích và thiết thực hơn.

Và cuối cùng, bạn đừng nghĩ rằng mình chỉ học kinh doanh từ các giáo sư, tiến sĩ, từ những người nổi tiếng. Hãy học kinh doanh từ bất cứ ai xung quanh mình: mẹ mình, cha mình, anh chị em mình, bạn bè mình. Học từ bác bán hủ tiếu đầu ngõ. Học từ anh xe ôm vất vả. Học từ chị bán rau, dưa cà. Học từ mọi người xung quanh. “Học” từ họ cả cái xấu, cái dở của họ. Để tránh. Riêng việc tránh được những thất bại, những điểm không tốt của những người khác cũng giúp bạn khởi nghiệp rất nhiều.

Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Thái Hà Books